бай-бек
91жалаң — 1 (Ақт., Ырғ.) арқалық, шығырдың үстіне салған салдау. Суоқтың (қ.) бір жағын ж а л а ң ағашқа бекітеді (Ақт., Ырғ.). Ж а л а ң д ы жуан ағаштан жасайды (Ақт., Ырғ.) 2 (Сем., Абай) жалаңдаған, жалмаңдаған. Ол бір ж а л а ң бай болатын (Сем.,… …
92қалампыр — 1 (Жамб., Қорд.) қызыл бұрыш. Дүнгендер қ а л а м п ы р д ы көп егеді (Жамб., Қорд.). Алматы облысында келімдәрі түрінде айтылады 2 (Шымк., Түркіс.) тауда өсетін шөп түрі. Қ а л а м п ы р таудың күнгей бетінде өспейді, көлеңке жағында өседі. Қ а… …
93науыт болу — (Көкш., Еңб.) қирау, қырылу, еңбегі зая кету. Патшаның әскері н ау ы т б о л ы п кете жаздады (Көкш., Еңб.). Су қырға шықпай қалса, н а у ы т б о л ғ а н осынша еңбек шәңгерей мен шығанақтың басын қоса әкетпек (Н. Байғ., Таңд. шығ., 137) Патша… …
94пәт — Қ орда., Арал; Ақт.: Шалқ., Ырғ.) қарқын, екпін. Сиырдың п ә т і тіпті ақ қатты екен Қ орда., Арал). Шана жол жиегіндегі бір түп сексеуілге бүйірлеп келіп, бар п ә т і м е н соғып өтті (Ә. Нұрп., Күт. күн., 283). 2. бет, көңіл. Күн кештете… …
95сақ — 1 1. (Ақт.: Қараб., Ырғ.; Қост.: Жітіқ., Торғ., Жанг.; Қ орда: Қарм., Арал; Рес., Орын.) мал жегеннен кейін қалған қырқынды, шөп қалдығы. Малдан қалған с а қ т ы бір бөлек үйіп қою керек (Ақт., Қараб.). Жеуден қалған шөптің с а ғ ы н бір бөлек… …
96сүргі — (Жамб., Шу) із, сүрлеу, жалғыз аяқ жол. Боранда ыққан жылқының с ү р г і с і белгілі болады (Жамб., Шу). Мынау с ү р г і м е н барсаң, Бәйдібектің жылқысын алып қайтасың (Дулаттың атасы белгілі Бәйдібек бай туралы әңгімеден) …
97түрме белбеу — 1. (Өзб., Бұх.) екі үш метр таза матадан сәндік үшін белге байлайтын белбеу. Т ү р м е б е л б е у д і қазір кемпірлер ғана байлайды (Өзб., Бұх.). 2. (Ақт.: Жұр., Қараб.) жібек белбеу. Баса киген бөрікті, Т ү р м е б е л б е у белінде. Кім екенін …
98айтқырлық — зат. Айта білушілік, шешендік. Байқаймын, атасының а й т қ ы р л ы ғ ы н жас жігіт те енді аңғара бастаған (Ә. Тәжібаев, Жаданов әңгім., 7). Ал ақын жыраудың а й т қ ы р л ы ғ ы өз алдына поэзиялық талдауды қажет ететін еңбек (Қаз. әдеб.,… …
99жетімшеге — зат. Бәкінің, пышақтың басын сабына бекітетін шеге. Сараң бай бәкіні аударып төңкеріп қарап, ж е т і м ш е г е с і н і ң бүркеншікті тойтармасының балғадан қалған шұбар дағын көрсетіп, жаратпаған сыңай білдіреді (Қаз. әдеб., 22.06. 1984, 13).… …
100көз — … 2. Аттың шашасының жоғарғы жағына сіңір мен сүйектің арасына жиналған сары су. «К ө з» екі қалтадан тұрады. Томпайған ісікке үшкір бізді тықсаңыз сары су ағып кетеді (Алматы ақшамы, 13. 11. 1991, 3). Көз аңғалағы. Көз орналасқан бас сүйек… …
